Het Sociale Innovatie Groeimodel (5): sociaal ondernemerschap

Maatschappelijk perspectief

Wij ervaren het als bijzonder om te zien dat er een groeiende kentering is in het maatschappelijk denken. Om ons heen zien en ervaren wij dat de huidige systemen aan alle kanten tegen hun grenzen aanlopen. We zijn nog maar net bekomen van de eerste financiële crisis of de volgende dient zich al weer aan. Deze soms uiterst pijnlijke bewustwording van de grenzen is terug te vinden in diverse sterke en onderbouwde opiniestukken. Erkende grootheden als Michael Porter en Henry Mintzberg, maar zeker ook David Korten laten duidelijke nieuwe denkrichtingen zien, die zich aan de ene kant richten op de manier waarop veel bedrijven zijn georganiseerd en aan de ander kant op de rol van bedrijven in het maatschappelijke systeem; en dan met name de waarde die zij zouden kunnen toevoegen aan de maatschappij als geheel. Het gaat bijvoorbeeld steeds vaker gelukkig niet meer alleen over welvaart, maar ook over welzijn.

Rijnlands versus Angelsaksisch

Een discussie die vaak gevoerd wordt op het vlak van organiseren is die van het Rijnlands organiseren versus het Angelsaksisch organiseren. Een fascinerende presentatie van Jaap Peters laat aan de hand van de metafoor van American Football het verschil duidelijk zien. Het veel socialere Rijnlands kan, door zijn leven naar de geest van de wet (lees intentie), met veel minder command en control toe.

Hans Versnel schrijft in zijn boek ‘Stop de Amerikanen!’ een fraaie uiteenzetting van het feit dat Europese bedrijven per saldo eigenlijk veel betere rendementen draaien, dan het gros van de Anglo-Amerikaanse bedrijven. Shareholders value, waarin de waarde die door bedrijven wordt gegenereerd slechts bij enkelen terecht komt, kent dus duidelijk zijn beperkingen. Met andere woorden anders organiseren en met een duidelijke maatschappelijke betrokkenheid loont.

Impactniveau 4: Sociaal ondernemerschap

Het laatste stuk van het Sociale Innovatie Groeimodel gaat over Sociaal Ondernemerschap. Dit gaat over meer dan alleen welvaart en welzijn van de organisatie of het bedrijf zelf en zijn medewerkers. Het gaat ook over welvaart en welzijn voor de maatschappij. Dat kan dichtbij zijn, de directe omgeving van het bedrijf: de wijk, het dorp, het verzorgingshuis in het dorp, maar ook veel groter.

De essentie van Sociaal ondernemerschap wordt mooi verwoordt door sociaal ondernemer Olga Plokhooij: “sociaal ondernemen betekent dat ik mij verbindt aan maatschappelijke doelen.” Voor bedrijven betekent dit energie, tijd en middelen optimaal inzetten om vanuit continuïteit bij te dragen aan maatschappelijke uitdagingen. Of het nu werken is aan alternatieve energie, betere voeding, effectievere en menselijke zorg, betere mobiliteit, een veiliger omgeving, eigenzinnig onderwijs ….

‘Sociaal ondernemers werken vanuit de ambitie om maatschappelijke verandering teweeg te brengen. Op krachtige en innovatieve wijze pakken zij problemen aan in samenlevingen wereldwijd. Financiële winst is niet het primaire doel, maar is wel nodig om maatschappelijke vooruitgang te kunnen boeken. De sociale meerwaarde is de belangrijkste maatstaf van succesvol sociaal ondernemen.’

Belangrijke aspecten in Sociaal ondernemerschap

Balans in geven en ontvangen
Als je in organisatietermen denkt over sociaal ondernemerschap gaat het over het aangaan van nieuwe allianties, waarin meerdere belangen gelijktijdig kunnen worden gediend; een win-win, met daarin ook verschillende soorten partijen. Dus niet twee bedrijven die samen een nieuw product of dienst ontwikkelen, maar bijvoorbeeld een zorginstelling, die samen met bewoners en een bedrijf oplossingen bedenken voor zorgvraagstukken en daar allemaal van meeprofiteren. De ene misschien in minder kosten en meer plezier in het werk, de ander door betere zorg, met meer aandacht voor de mensen en de derde door inkomsten en winst, waarvan alle medewerkers meeprofiteren. Het sociale aspect zit hem in het gevoel van gelijkwaardig van alle mensen in het meewerken en meedelen in de ‘opbrengst’. Het levert voor iedereen meerwaarde en een eerlijke balans tussen geven en ontvangen. Er zijn geen verliezers. Niet bij de mensen die hier een rol bij spelen, maar ook niet daarbuiten. En bij sociaal ondernemen is dat geen toevallige uitkomst, maar een hele bewuste keuze.

De rol van geld
Bij het bewust omgaan met geven en ontvangen is geld niet de enige maatstaf. Geld hoort eigenlijk te staan tegenover waarde. Waarde kan in vele vormen voorkomen, denk aan onderdak, voeding, scholing, een veilige omgeving, maar ook aandacht, rust, relatie. In de afgelopen tijd is geld vaak een op zich zelf staande waarde geworden, daardoor kon er met geld geld gemaakt worden. Maar bij het maken van geld met geld zijn er altijd verliezers. In sociaal ondernemen is geld weer een ruilmiddel voor echte zaken van waarden. Salaris voor het leveren van een bijdrage aan de relevante toegevoegde waarde van het bedrijf. Een prijs voor het leveren van een dienst, zodat het bedrijf door kan gaan deze dienst te leveren aan anderen. Waarden in welvaart én welzijn. Winst en geld worden weer middelen om dit blijvend te realiseren.

Relevante Toegevoegde Waarde
Michael Porter beschrijft dit in The Big Idea als ‘Adding Shared Value’, dus niet zomaar toegevoegde waarde leveren, maar Relevante Toegevoegde Waarde. Toegevoegde waarde die relevant is voor een grotere groep, dan alleen de aandeelhouders van het bedrijf.

Een betere wereld begint bij mijzelf, maar de kracht zit in het collectief. Wij samen! Maar wat hebben wij daarvoor nodig? Ik zie hierin drie belangrijk zaken.
Ten eerste terug ‘naar de kern’. Wat is onze kracht, wat drijft ons (waar zit onze passie) en waar zit onze verbinding (wat kunnen we samen beter dan alleen)?
Ten tweede: welke uitdagingen zien we om ons heen waar we wel wat mee zouden willen doen? En dat combineren: hoe kunnen we onze talenten en passie inzetten voor relevante toegevoegde waarde?
Het derde dat wij nodig hebben zijn kleine en interactieve organisaties. Organisaties waarin transparant en zichtbaar is hoe, met welke talenten en waar relevante toegevoegde waarde wordt geleverd. Klein is nodig om de verbindingen te kunnen herkennen en voeden, interactief om de verbindingen ook actief te gebruiken om meerwaarde te creëren, verbindingen binnen het bedrijf, maar vooral ook met de buitenwereld. Samen met de omgeving/ maatschappij/ consumenten oplossingen bedenken voor onze grote uitdagingen. En vervolgens deze oplossingen vermarkten in binnen-, maar zeker ook in buitenland.

De opstap naar sociaal ondernemerschap

Als je om je heen kijkt zie je al diverse bewegingen en ontwikkelingen richting meer Relevante Toegevoegde Waarde en Sociaal ondernemerschap. Drie veel gebruikte termen hiervan zijn:
• Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO);
• Duurzaam ondernemen;
• Corporate Social Responsibility (CSR).

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)
Bij maatschappelijk verantwoord ondernemen gaat het om het vinden van een balans tussen people, planet en profit. Vaak blijkt dat deze balans leidt tot betere resultaten voor zowel het bedrijf als de samenleving. Het bedrijf neemt verantwoordelijkheid voor de (sociale) effecten van bedrijfsactiviteiten op mens, milieu en bedrijfsvoering (de drie P’s: People, Planet, Profit).
Meer info: MVO Nederland

Duurzaam ondernemen
Duurzaam ondernemen is een term die meer gebruikt wordt in het MKB. Duurzaam Ondernemen is bij alle bedrijfsbeslissingen zowel een hoger bedrijfsrendement nastreven, als de kansen benutten voor een beter milieu en meer welzijn van de medewerkers en de maatschappij. Het gaat om activiteiten die een stap verder gaan dan waartoe de wet verplicht; vanuit maatschappelijke betrokkenheid en een toekomstgerichte visie. Niet alleen rekening houden met het hier en nu, maar ook met toekomstige generaties.
Meer info: Duurzaam Ondernemen

Corporate social responsibility (CSR)
Corporate Social Responsibility is een meer Amerikaanse term voor ons MVO. Het doel van CSR is het nemen van verantwoordelijkheid voor de acties van de organisatie en het bewust kiezen voor en positieve toegevoegde waarde voor het omgeving, zijn klanten, de medewerkers, de stakeholders en anderen.

Sociaal ondernemerschap samengevat

Wij hebben deze tekst geleend van QPQ: het Nieuwe ondernemen, omdat we hem wel erg sprekend vonden.
Sociaal ondernemerschap start vanaf de basis, de plek waar het probleem wordt ervaren. De doelen van sociaal ondernemerschap zijn gesteld in termen van sociale verandering, sociale impact en een rechtvaardige verdeling van schaarste. Sociale ondernemingen worden vaak gekenmerkt door een vernieuwende, interdisciplinaire benadering. Sociaal ondernemers hebben vergaand inzicht in de samenleving en een uitzonderlijke visie op de mogelijkheden om daaraan bij te dragen.

Sociaal ondernemers zijn visionairs die door ontwikkeling en innovatie noodzakelijke veranderingen in de samenleving realiseren. Zoals alle ondernemers zijn ze trouw aan hun visie, volhardend in hun missie en zowel creatief als pragmatisch in de uitvoer.
In tegenstelling tot klassieke ondernemers deelt de sociaal ondernemer zijn uitvinding juist met anderen. Dat levert schaalvergroting op en maakt grote voorwaartse sprongen mogelijk.

Vierde impactniveau en samenhang

In het volgende en laatste blog van deze serie gaan we in op het hele model en de samenhang tussen de verschillende onderdelen. Wat ons betreft en zoals het in de praktijk ook blijkt zijn de onderdelen van het sociale innovatie groeimodel allemaal afzonderlijk in te zetten. Echt krachtige organisaties daarentegen zorgen er in onze beleving namelijk voor dat de hele puzzel op elkaar in grijpt. MVO kan bijvoorbeeld niet een buitenkant alleen zijn maar loopt door tot in de ziel van een organisatie. Hierover echter in het laatste blog meer!

Raymond Witvoet en Caroline Rijnbeek