Eigenaarschap in zelfsturing; makkelijker gezegd, dan gedaan

Zelfsturing lijkt het toverwoord; in de zorg, het onderwijs en bij bedrijven. Maar zelfsturing krijg je niet zomaar. Zelfsturing vraagt om twee belangrijke ingrediënten: richting en beweging. Richting ontstaat door een gemeenschappelijke missie die te vertalen is naar doelen. Beweging ontstaat doordat mensen eigenaarschap nemen over zaken die gedaan moeten worden om die missie, stap voor stap, te realiseren. Mensen die de verantwoordelijkheid en eigenaarschap nemen voor hun afspraken, hun gedrag, hun emoties, hun ontwikkeling en de effecten en impact daarvan op hun omgeving. Maar hoe doe je dat? Wanneer nemen mensen eigenaarschap over hun gedrag, de effecten van hun gedrag en hun ontwikkeling daarin? En wat kun je doen om dat te stimuleren bij jezelf en in jouw omgeving?

Ter illustratie. Ik ben bezig op een school waar collega’s naar elkaar kijken als het gaat om eigenaarschap: “Als zij het niet doen, waarom zou ik het dan doen?” Hetzelfde zie ik in bedrijven. De ondernemer die voor de troepen uitloopt om de business draaiende te houden en het gevoel heeft dat hij er alleen voor staat. De ondernemer die plannen bedenkt en probeert uit te rollen om succes te realiseren en zich keer op keer realiseert dat zijn medewerkers niet met hem mee gaan doen. Ligt dat aan de medewerkers? Misschien deels, maar er ligt ook een belangrijke sleutel bij de ondernemer, de directeur, het MT lid. Bij jou, bij mij.

Hoe werkt dat eigenlijk voor mijzelf, vroeg ik mij af. Wat betekent eigenaarschap voor mij? En wanneer toon ik eigenaarschap en waarom?

Eigenaarschap nemen: de bedoeling

Voor mij begint eigenaarschap daar waar ik mij werkelijk eigenaar voel. En mij dus volledig verantwoordelijk en aanspreekbaar voel op dat deel van het proces, dat resultaat, die afspraak of die actie. Als ik er over nadenk zijn er voor mij een aantal elementen die van belang zijn om dat eigenaarschap werkelijk te voelen en te nemen. Het eerste element heeft te maken met de gezamenlijke missie of het doel. Als ik daar in geloof merk ik dat ik meer betrokken raak. Purpose – een doel dat groter is dan mijzelf – is voor mij een belangrijk element. Maar ik heb ook gemerkt dat het niet in alle gevallen leidt tot eigenaarschap voor (een deel) van die missie. Ik heb blijkbaar meer nodig.

Eigenaarschap: samen én autonoom

Voor mij speelt het commitment van anderen ook een rol. Samenwerken aan een groter doel, is voor mij sterk motiverend en vergroot mijn eigenaarschap. Uiteraard doe ik ook dingen alleen en voor mijzelf, maar met minder plezier en doorzettingsvermogen dan wanneer ik het samen met anderen doe. En daar zit ook een spanningsveld in: er bij horen en mezelf mogen zijn. Dit zijn twee zijden van dezelfde medaille. Er bij horen gaat voor mij over insluiten en elkaar steunen vanuit wie ik ben en wie de ander is; vanuit ieders talenten en plek in het geheel. Om dit te realiseren zijn het vieren van successen en het herkennen en erkennen van vooruitgang en impact belangrijk. Aan elkaar de voortgang rapporten en samen succes vieren en uitdagingen oppakken vergroot mijn eigenaarschap voor mijn eigen aandeel.
Daarbij heb ik ook sterke behoefte om vanuit vrijheid zelf te mogen kiezen wat ik oppak, hoe ik het oppak en welk deel ik oppak, waarbij mijn talenten en mijn eigenheid leidend zijn. Deze vrijheid in relatie tot het commitment naar de anderen is een spanningsveld dat continu balanceren vraagt. En het is precies dit spanningsveld dat vaak ontbrak als ik geen eigenaarschap nam. Ik had geen vrijheid om het doel te kiezen waar ik aan wilde werken, omdat de organisatie/het MT die keuze voor mij had gemaakt. Het was een gedwongen commitment die bij mij leidde tot willekeur in handelen en betrokkenheid. En als het even tegenzat schoof ik de verantwoordelijkheid af naar de mensen die voor mij gekozen hadden.

Eigenaarschap moet je doen

Toch kan ik mij in mijn loopbaan ook veel momenten herinneren waarin ik samen met collega’s soms tot diep in de nacht of in het weekend door ging om samen te realiseren wat we hadden afgesproken. Volledig eigenaarschap. Daarbij was het doel helder en wilde ik graag bijdragen aan dit doel, waren de anderen op hun manier ook gecommitteerd aan het doel en deed iedereen zijn aandeel vanuit zijn talenten en vanuit gelijkwaardigheid. We waren er voor elkaar, ook als het even lastig werd. We konden elkaar om hulp vragen en mochten terugkomen op afspraken als het niet bleek te werken. We zochten samen en vanuit diversiteit naar oplossingen voor onverwachte uitdagingen en waren gelukkig als het samen tot succes leidde.

Eigenaarschap stimuleren

Dit zo overziend zijn er dus een aantal invalshoeken om eigenschap te stimuleren. De belangrijkst is misschien wel goed voorbeeldgedrag. Als er iets schort aan jouw commitment kun je de rest wel vergeten. Maar ook als die er is, hoe zorg je dan voor het juiste spanningsveld. Hier een paar tips:
• Wees ambitieus en genereus in jullie missie!
• Geef samen lading aan de missie. Heb het er regelmatig over. Probeer samen tot een zelfde begrippenkader te komen en blijf hieraan schaven;
• Kijk met elkaar naar de betrokkenheid en de verschillen daarin. De ene doet het om te leren, de ander om er bij te horen en weer een ander omdat hij sterk gelooft in de missie. En alle vormen zijn oké;
• Geef mensen de ruimte om zelf te bepalen welke stappen ze willen maken en hoe snel. Mogelijk hebben ze daar wel wat hulp bij nodig, maar neem ze de beslissing niet uit handen. Heb daarbij compassie voor het verschil in snelheid. Sommige mensen veranderen nu eenmaal makkelijker dan anderen
• Wees ook duidelijk. Als er bepaalde zaken noodzakelijk of gekozen zijn, zijn dat de grenzen en voorwaarden.
• Vier met elkaar de successen en leer van de fouten. Ga op weg, geniet van de reis en help je reisgenoten.
• Check regelmatig of jullie nog met dezelfde missie bezig zijn en of deze nog steeds energie geeft.

Klein is het nieuwe groot. Neem kleine stappen om een grootse missie te realiseren.
‘For the good of all, to support all and for the next 7 generations.’